Đền Borobudur – Kỳ quan Phật giáo giữa đất nước Hồi giáo

Được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1991. Đền Borobudur là một kỳ quan Phật giáo tinh xảo và lớn nhất thế giới, xây dựng vào thế kỷ thứ VIII, nằm cách thành phố Yogyakarta khoảng 42 km về phía Bắc, trung tâm của đảo Java, Indonesia.

Tên gọi Borobudur của tháp trong tiếng Indonesia có nghĩa là “Tháp Phật trên đồi cao". Toàn bộ ngôi tháp được xây dựng bởi 300 nghìn viên đá xếp trên một mặt bằng hình vuông rộng 2 500 m², theo mô hình của một Mạn-đà-la, tức sơ đồ về khái niệm vũ trụ của Phật giáo Tây tạng. Đền cao 42 m, bao gồm 12 tầng to, nhỏ, vuông, tròn xem kẽ, kế tiếp nhau. Chiều dài mỗi mặt ở chân đền là 123 m. Móng tháp là một đài hình vuông có cạnh là 123m. Phía trên là 6 tầng hình vuông cắt góc mỗi cạnh lần lượt là 120, 89, 69, 61, 54, 58m, tượng trưng mặt đất mênh mông. Ba tầng còn lại hình tròn có đường kính lần lượt là 51, 38, 26m tượng trưng cho hình ảnh vũ trụ bao la hùng vĩ. Trên ba tầng này còn có rất nhiều tháp nhỏ, nhìn từ xa trông giống như những cái sọt, nên người dân địa phương nơi đây còn gọi đền Borobudur là “Sọt Phật Java". Lúc hoàn thành, đền tháp Borobudur có tổng cộng 602 pho tượng Phật được thờ tự bên trong. Tuy nhiên do trải qua nhiều biến cố và chiến tranh một số pho tượng đã bị mất cắp, ngày nay còn 504, trong đó có một số bị lấy mất phần đầu.

Đến nay thì câu trả lời về nguồn gốc của đền Borobudur vẫn còn là một điều bí ẩn chưa được giải thích một cách cặn kẽ. Một số ý kiến cho rằng, đền tháp Borobudur có nguồn gốc xuất phát từ Campuchia, một quốc gia Phật giáo cổ. Câu chuyện bắt nguồn vào đầu thế kỷ thứ VIII, khi hoàng triều Sanjaya theo Ấn giáo và thờ thần Shiva, đóng đô ở vùng Bắc trung tâm Đảo Java. Bấy giờ có một hoàng thân người Campuchia được hoàng triều này che chở, sau đó ông trở về Campuchia vào năm 802 và lên ngôi vua. Có thể chính ông đã đem theo về nước dự án đầu tiên của Borobudur, vì người ta tìm thấy trên đất Campuchia một ngôi đền nhỏ xây bằng gạch hình tháp có hình dáng giống như mô hình tháp Phật giáo Borobudur.

Năm 850, tháp Borobudur được hoàn thành và trở thành trung tâm thờ tự Phật giáo. Nhưng vào khoảng đầu thế kỷ XIII, những người buôn bán Ả Rập khi vào Indonesia đã mang theo tôn giáo của mình là Hồi giáo truyền bá khắp Indonesia. Chỉ trong vòng hai trăm năm, cả quần đảo Indonesia gần như hoàn toàn bị Hồi giáo hoá. Phật giáo suy tàn, đền Borobudur chìm vào lãng quên. Mãi đến sau chiến tranh thế giới lần thứ 2 kết thúc (năm 1945), Indonesia mới ý thức được tầm quan trọng của Borobudur liền mời nhiều nhà khảo cổ trên thế giới đến nghiên cứu, đồng thời yêu cầu UNESCO giúp sức để trùng tu. Một chương trình kịp thời được Liên Hiệp Quốc đưa ra vào năm 1948 đã giúp cho Borobudur thoát khỏi cảnh hoang tàn và quên lãng. Tiếp theo là một chương trình trùng tu rộng lớn hơn kéo dài từ 1973 đến 1982 do UNESCO đảm trách với sự hợp tác của 27 quốc gia trên thế giới đã hồi phục cho Borobudur. Toàn bộ chi phí cho việc trùng tu ngôi đền tháp này là 17 triệu đô-la.

Nhìn từ xa, ngôi đền xuất hiện như một ngọn đồi hay một kim tự tháp với nhiều tượng Phật và bảo tháp, công trình hoàn toàn được xây dựng và tạc bằng một loại đá núi lửa màu xám khai thác trên đảo Java. Kiến trúc tổng quát của ngôi đền có thể chia làm ba phần từ thấp lên cao, tượng trưng cho ba cảnh giới của Ta-bà, các tầng thấp nhất là Dục giới, tiếp theo là Sắc giới và những tầng trên hết là Vô sắc giới. Đối với các tín đồ Phật giáo dưới vương triều Sailendra, thì đền Borobudur là đại diện cho Phật giáo thực nghiệm. Họ có thể dễ dàng hình dung quá trình tu luyện của bản thân qua kiến trúc đền.

Du khách bắt đầu chuyến tham quan tháp Borobudur từ cổng phía Đông, di chuyển theo quy tắc chiều kim đồng hồ, ở mỗi tầng đều có bậc thang để dắt lên tầng cao hơn, hết tầng này đến tầng khác. Trên vách đá trong đền là các hình ảnh điêu khắc mô tả lại các cảnh tượng của Dục giới, phô bày những hình ảnh chân thật của thế giới tham dục (kamadhatu), gồm đủ loại chúng sinh như quỷ đói, súc sinh, loài người, các cảnh tượng tham lam, những xung năng thấp kém, tham dục và hận thù. Tiếp theo là cảnh tượng của Sắc giới gồm những bậc thánh nhân, và sau hết là các thiên nhân thuộc Vô sắc giới. Những tầng cao hơn hết kể lại sự tích tiền thân của Đức Phật trong nhiều kiếp trước, sau đó là ngày đản sinh, ngày Đức Phật từ bỏ cung điện đi tìm đạo, ngày đạt được Giác ngộ, và ngày Đức Phật thành đạo…

Ngày nay, Borobudur là một địa điểm du lịch thu hút nhiều du khách nhất tại Indonesia. Không chỉ là một kỳ quan đáng ngưỡng mộ của Indonesia, đền Borobudur được xem như là một trong những công trình kiến trúc Phật giáo vĩ đại nhất của cả nhân loại, ngôi đền không chỉ mang giá trị tâm linh, lịch sử sâu sắc, mà còn có giá trị thẩm mỹ vô cùng độc đáo. Tất cả tạo nên sức hấp dẫn kì diệu một điểm đến du lịch mà du khách không thể bỏ qua khi đến Indonesia.

Migola Travel Sưu tầm & Tổng hợp