Bạch Vân Cư Tự – Linh Tâm Của Vùng Đất Gyantse

Khám phá Bạch Vân Cư Tự (Pelkhor Chode) tại Gyantse – nơi giao hòa của ba truyền thừa lớn Phật giáo Tây Tạng, nổi tiếng với bảo tháp Kumbum chứa “Thập Vạn Phật Pháp” và những lễ hội rực rỡ phản chiếu sức sống tâm linh trên cao nguyên.

Giữa thung lũng Gyantse – nơi đức tin và nghệ thuật hòa làm một

Ở giữa thung lũng Gyantse, vùng đất từng là trung tâm giao thương và tôn giáo của Tây Tạng thế kỷ XV, sừng sững một quần thể tu viện với những bức tường vàng đỏ rực rỡ dưới ánh mặt trời: Bạch Vân Cư Tự – tên gốc là Pelkhor Chode (སྤེལ་འཁོར་ཆོས་འཁོར).

Cái tên “Bạch Vân Cư Tự” xuất phát từ hình ảnh những đám mây trắng bao quanh tháp chính mỗi sớm bình minh – biểu tượng cho sự thanh tịnh của trí tuệ, cho bản tâm sáng suốt của Phật pháp giữa bầu trời cao nguyên mênh mông.

Đây không chỉ là một tu viện – mà là một bảo tàng sống của văn hóa và tín ngưỡng Tây Tạng, nơi quá khứ và hiện tại vẫn đang cùng thở chung một nhịp.

Nguồn gốc và lịch sử hình thành

Bạch Vân Cư Tự được xây dựng vào khoảng năm 1418, dưới sự bảo trợ của Hoàng tử Rabten Kunzang Phak, một lãnh đạo phong kiến tại Gyantse thời đó.

Đây là giai đoạn Tây Tạng đang chứng kiến sự giao thoa mạnh mẽ giữa các dòng truyền thừa Phật giáo, và Pelkhor Chode chính là hiện thân của tinh thần ấy.

Khác với các tu viện đơn tông như Drepung (Gelug) hay Sakya, Bạch Vân Cư Tự là nơi sinh hoạt chung của ba truyền thống lớn:

• Gelug (Hoàng Mạo Phái)
• Sakya (Hoa Phái)
• Kagyupa (Bạch Y Phái)

Trong suốt nhiều thế kỷ, ba truyền thống này cùng chia sẻ không gian tu học, cùng tổ chức lễ hội, cùng trì tụng kinh pháp – một hiện tượng hiếm có trong lịch sử Phật giáo Tây Tạng, minh chứng cho tinh thần “Pháp bất nhị – Tâm vô tranh”.

Kiến trúc tổng thể – khi nghệ thuật trở thành con đường giác ngộ

Toàn bộ tu viện Bạch Vân Cư Tự được xây dựng theo thế bố cục Mạn-đà-la Phật giáo, với trục trung tâm là Đại Bảo Tháp Kumbum – công trình nổi tiếng nhất của Gyantse, được xem như bảo tháp nhiều tầng lớn nhất Tây Tạng.

Đại Bảo Tháp Kumbum – Thập Vạn Phật Pháp

“Kumbum” trong tiếng Tạng nghĩa là “một trăm ngàn hình Phật”.

Quả đúng như vậy – bên trong bảo tháp chứa hơn 10 vạn bức tượng Phật, Bồ Tát và hộ pháp, được chạm khắc và sơn son thếp vàng tinh xảo.

Bảo tháp cao hơn 32 mét, gồm 9 tầng, mỗi tầng có nhiều gian phòng tượng trưng cho các cõi khác nhau trong Mạn-đà-la.

Từ tầng thấp nhất (biểu trưng cho thế giới phàm tục) đến tầng cao nhất (biểu trưng cho cõi Phật), người hành hương đi theo lối xoắn ốc, vừa đi vừa tụng niệm – như hành trình từ vô minh đến giác ngộ.

Bước vào Kumbum là bước vào một vũ trụ thu nhỏ của Phật pháp, nơi nghệ thuật không chỉ để ngắm nhìn, mà để hành thiền.

Tu viện của nhiều truyền thừa – nơi đạo không chia phái

Sự độc đáo của Bạch Vân Cư Tự nằm ở việc đây là tu viện duy nhất ở Tây Tạng cho phép ba phái Gelug, Sakya và Kagyupa cùng tu tập, chia nhau không gian hành lễ, học kinh, giảng pháp.

Điều này thể hiện rõ trong kiến trúc và nghi lễ:

• Các phòng giảng pháp được trang trí theo phong cách Gelug, nghiêm ngặt và chuẩn mực.
• Các điện thờ phụ có màu lam – đỏ đặc trưng của phái Sakya, tượng trưng cho trí tuệ.
• Còn trong các gian thiền, những tấm thangka và tượng hành giả khoác áo trắng thể hiện ảnh hưởng rõ rệt của Kagyupa.

Bên trong chính điện, bức tượng Thích Ca Mâu Ni bằng đồng mạ vàng cao gần 8 mét được đặt trang trọng.

Mỗi buổi sáng, các nhà sư của ba phái cùng tụng kinh tại đây – âm thanh trầm bổng hòa quyện, tạo nên cảm giác như vũ trụ cũng đang cùng rung động.

Gyantse – thị trấn của đức tin và trí tuệ

Thị trấn Gyantse nằm bên dòng sông Nyang Chu, từng là một trung tâm thương mại giữa Lhasa, Shigatse và Bhutan.

Nhưng người Tây Tạng vẫn gọi nơi này là “Trấn Giang Tử” – vùng đất được che chở bởi Phật trí tuệ Văn Thù.

Tu viện Bạch Vân Cư Tự vì thế không chỉ là điểm hành hương, mà còn là nơi đào tạo tăng nhân.

Từ thế kỷ XV đến XIX, hàng nghìn tu sĩ trẻ từ khắp Tây Tạng đổ về đây học pháp, tranh luận triết học, và tham dự đại pháp hội mùa xuân – nơi họ thi tụng và thuyết giảng trước các Lạt Ma cao cấp.

Nhiều vị đạo sư lỗi lạc, trong đó có Panchen Lama thứ hai, từng đến đây giảng pháp, khiến Pelkhor Chode trở thành một trung tâm học thuật Phật giáo quan trọng bậc nhất miền Trung Tây Tạng.

Mùa lễ hội – khi tu viện và dân làng cùng ca tụng Pháp

Mỗi năm vào tháng tư theo lịch Tây Tạng, lễ hội Gyantse Dawa diễn ra trong khuôn viên Bạch Vân Cư Tự.

Hàng ngàn người từ khắp nơi đổ về, mang theo cờ nguyện, nhạc cụ, và những món quà dâng cúng.

Sân tu viện biến thành biển người, khi các Lạt Ma biểu diễn múa mặt nạ Cham – điệu múa truyền thống tượng trưng cho cuộc chiến giữa ánh sáng và bóng tối, giữa trí tuệ và vô minh.

Tiếng trống, tiếng tù và vang vọng khắp thung lũng, hòa cùng hương trầm và cờ nguyện tung bay, tạo nên khung cảnh vừa uy nghi vừa huyền ảo.

Trong những ngày lễ ấy, dân Gyantse không chỉ đến để xem múa, mà còn để cùng tụng kinh, cầu phúc và tham gia bố thí. Các gia đình dọn cơm chay, đổ tsampa (bột lúa mạch) cho khách hành hương – một nét văn hóa thể hiện lòng hiếu khách và niềm tin sâu sắc vào nghiệp lành.

Bảo tồn qua thời gian – ký ức vẫn còn sống

Trải qua nhiều thế kỷ biến động, Bạch Vân Cư Tự từng chịu hư hại nặng trong các cuộc xung đột thế kỷ XX.

Nhưng nhờ sự chung tay của chính quyền và tín đồ Phật tử, tu viện đã được phục dựng gần như nguyên trạng, giữ lại phần lớn tranh tường, tượng Phật và thangka cổ quý hiếm.

Ngày nay, khi bước vào Pelkhor Chode, người ta vẫn có thể thấy:

• Những bức bích họa cổ kể lại cuộc đời Đức Phật và chư Bồ Tát.
• Các tượng hộ pháp oai nghiêm, canh giữ bốn phương.
• Và đặc biệt, ánh mắt hiền từ của các Lạt Ma vẫn sáng lên trong làn khói hương – minh chứng cho sức sống bất diệt của đức tin.

Bạch Vân vẫn phủ lên đỉnh Gyantse

Trong ánh chiều, khi mặt trời sắp lặn sau dãy núi, Bạch Vân Cư Tự hiện ra như một viên ngọc vàng rực rỡ giữa thung lũng.

Từ trên cao, người ta có thể nhìn thấy tháp Kumbum tỏa sáng, những mái chùa phản chiếu ánh đỏ, và xa xa là dòng sông Nyang Chu lặng lẽ trôi qua – mang theo những lời cầu nguyện của bao thế hệ.

Giữa bao đổi thay, Pelkhor Chode vẫn là nơi mà đạo và đời gặp nhau, nơi mà đức tin vượt qua mọi biên giới tông phái, để trở thành một bài ca chung của lòng từ bi.

Và khi gió Gyantse thổi qua, cuốn theo làn hương từ những bát đèn bơ đang cháy, ta chợt hiểu rằng:

Bạch Vân Cư Tự không chỉ là di tích, mà là linh hồn đang sống – một biểu tượng của sự hòa hợp, trí tuệ và vĩnh cửu.

Migola Travel tổng hợp và sưu tầm