Thành phố Ouarzazate – thành phố đứng giữa quá khứ Berber và thế giới điện ảnh đương đại

Giữa dãy Atlas khô gió và miền bán sa mạc trải dài là Ouarzazate – một thành phố mà ánh sáng dường như có ký ức riêng. Nơi đây từng là điểm dừng của các caravan, rồi trở thành mái nhà của những trường quay lừng danh, nơi thực và ảo hoà làm một. Bước vào Ouarzazate, bạn có cảm giác mình đang mở cánh cửa dẫn thẳng vào một chương phim mà Ma Rốc đã âm thầm viết suốt nhiều thập kỷ.”

Thành phố Ouarzazate – cửa ngõ sa mạc và cánh cổng vào thế giới điện ảnh

Đến gần thành phố Ouarzazate, bạn sẽ thấy cảnh quan thay đổi chậm rãi: những dãy núi lùi dần phía sau, đất đỏ dần, không khí khô hơn, ánh sáng gắt hơn. Thành phố hiện ra như một ốc đảo kiến trúc giữa miền bán sa mạc – những khối nhà vuông vức màu mật ong, những con đường thẳng và rộng hơn so với Marrakech hay Fes, và một bầu không khí vừa thư thả vừa… điện ảnh.

Ngay từ những năm giữa thế kỷ 20, các đạo diễn đã phát hiện ra rằng Ouarzazate có thứ ánh sáng mà máy quay rất yêu. Bầu trời cao, hầu như luôn trong, mây thưa và nắng sắc nét. Những triền đồi đá, thung lũng khô, làng kasbah đất đỏ và khoảng trống mênh mông tạo nên bối cảnh có thể biến thành sa mạc Ai Cập, Trung Đông cổ đại, La Mã, hay một xứ sở giả tưởng chỉ bằng vài đường dựng cảnh.

Thế là từ đó, thành phố Ouarzazate dần mang thêm một danh xưng mới: Hollywood của Ma Rốc.

Những trường quay mọc lên giữa cát, và thành phố trở thành phim trường

Không giống các thành phố du lịch khác chỉ “tình cờ” xuất hiện trên phim, Ouarzazate thực sự sống cùng điện ảnh. Những trường quay như Atlas Studios, CLA Studios… nằm ngay ngoài rìa thành phố. Từ xa đã có thể thấy những mảng décor lạ lùng: cổng đền Ai Cập, tường thành La Mã, con thuyền gỗ nằm cô độc giữa nền đất đá.

Ở Ouarzazate, không hiếm khi bạn đi ngang một góc phố và chợt nhận ra: “Khoảnh khắc này mình đã từng thấy trong phim.” Những tác phẩm như Lawrence of Arabia, Gladiator, Kingdom of Heaven, The Mummy, Game of Thrones… đều từng đặt chân, ít nhất là bằng ống kính, tới vùng đất này.

Điều thú vị là, khi đoàn phim rời đi, nhiều bối cảnh vẫn được giữ lại. Thế là thành phố có thêm những lớp “da mới”: một cái cổng thành Ai Cập, một khung gỗ của con tàu, vài bức tường cổ không thuộc về bất kỳ đế chế nào trong lịch sử thật. Chúng hòa trộn với kasbah, với nhà người Berber, với khung cảnh thực, tạo nên cảm giác Ouarzazate luôn đứng giữa ranh giới của thật và giả, hiện tại và quá khứ, đời sống và phim ảnh.

Kasbah Taourirt – pháo đài đất đỏ nhìn ra hai thế giới

Nhắc tới thành phố Ouarzazate, không thể bỏ qua Kasbah Taourirt – pháo đài đất đỏ nằm ngay cạnh trục lộ chính, như một chiếc vương miện cổ đội lên trán thành phố. Tên đúng là Kasbah Taourirt (nhiều người hay đọc nhầm thành Taorist), từng là nơi ở của gia đình quyền lực Glaoui – Pasha của Marrakech – người kiểm soát các tuyến thương mại qua Atlas trong quá khứ.

Đứng trước Kasbah Taourirt, bạn sẽ thấy hai lớp Ouarzazate hiện ra rất rõ: bên ngoài là đường lớn, xe cộ qua lại, các quán café, khách sạn; bên trong là mê cung phòng nhỏ, cầu thang hẹp và những mảng tường đất đã ngả màu thời gian.

Bên trong kasbah, ánh sáng len qua ô cửa nhỏ, chiếu lên những bức tường vẽ hoa văn đã mờ. Bạn bước qua những căn phòng trống, nơi sàn gạch cũ vẫn còn đó mà tiếng nói cười đã tan biến từ lâu. Không cần ai kể, bạn vẫn cảm được rằng nơi này từng là trung tâm quyền lực của cả một vùng rộng lớn, nơi những quyết định về caravan, thuế, liên minh… được đưa ra.

Nhưng điều làm Kasbah Taourirt đặc biệt không chỉ là lịch sử. Chính việc nơi này trở thành bối cảnh quay nhiều bộ phim, nhiều cảnh dựng nội thất, đã khiến kasbah trở thành một cú bắt tay rất mềm giữa di sản thật và thế giới điện ảnh – thứ mà Du lịch Ma Rốc đã rất khéo léo tận dụng mà vẫn giữ được sự tôn trọng với quá khứ.

Ait Benhaddou – người hàng xóm huyền thoại của Ouarzazate

Chỉ cách thành phố Ouarzazate chừng vài chục cây số về phía Tây Bắc là Ait Benhaddou, thành cổ đất đỏ nổi tiếng nhất Ma Rốc. Về địa lý, Ait Benhaddou thuộc một khu vực khác, nhưng về cảm thức, nó và Ouarzazate gắn với nhau như hai chương liền mạch của một bộ phim dài: một chương là bối cảnh huyền thoại, chương kia là trung tâm sản xuất và hậu trường.

Các đoàn phim đến Ait Benhaddou để có những cảnh quay hoành tráng về một thành phố cổ thời xa xưa, rồi về Ouarzazate dựng thêm nội cảnh, trường quay, và lo hậu cần cho cả ê-kíp.

Du khách đến Ouarzazate cũng vậy: họ thường dành trọn một ngày, buổi sáng dạo trường quay, buổi chiều đi xe đến Ait Benhaddou, leo lên đỉnh kasbah nhìn hoàng hôn đổ xuống thung lũng Ounila.

Trong các hành trình Du lịch Ma Rốc, cái tên Ait Benhaddou chẳng khác nào lời bảo chứng cho một phần “cinematic” của tour. Nhưng chính thành phố Ouarzazate mới là nơi làm cho tất cả những điều đó trở nên có thể.

Thành phố Ouarzazate – giữa sa mạc và đời sống thường ngày

Điện ảnh là ánh hào quang, nhưng Ouarzazate không chỉ có thế.

Ở tầng sâu hơn, đây vẫn là một thành phố sống bằng nắng, bằng gió, bằng đời thường của người Berber. Những buổi sáng, chợ địa phương nhộn nhịp, người ta mua rau, mua quả, vải vóc, gia vị như bất kỳ thành phố nào khác. Những buổi chiều, ánh nắng xiên qua hàng cọ, trẻ con đá bóng trên các bãi đất trống phía sau khu dân cư, người lớn ngồi ngoài quán café nhìn xe qua lại.

Nhịp sống ở đây chậm hơn Marrakech, bớt căng thẳng hơn Casablanca. Không khí khô, nhiều nắng, nhưng lại có cảm giác thoáng và rộng, vì thành phố không bị ép chặt vào những bức tường cổ như Fes hay Marrakech. Mọi thứ mở ra phía chân trời, nơi dãy Atlas vừa vặn đứng đó, như một dải nền cho bức tranh Ouarzazate.

Khi góp mặt trong một Tour Ma Rốc dài, Ouarzazate giống như một đoạn nghỉ của nhịp điệu: không quá dồn dập, đủ nhiều trải nghiệm, nhưng cũng đủ khoảng trống để du khách… thở.

Ánh sáng – nhân vật chính vô hình của Ouarzazate

Nếu phải chọn một “diễn viên chính” cho bối cảnh Ouarzazate, có lẽ đó là ánh sáng. Suốt ngày, ánh sáng thay đổi trên mặt tường đất, trên mái kasbah, trên những triền đồi cằn cỗi.

Buổi sáng, ánh sáng mềm, màu mật ong, làm mọi thứ như dịu đi.

Đến giữa trưa, nắng trở nên gắt, màu sắc rõ rệt, bóng đổ sắc nét – đây chính là lúc máy quay “phải lòng” Ouarzazate từ những ngày đầu.

Chiều xuống, cả thành phố bừng lên một màu đỏ cam – cùng dải màu với Ait Benhaddou trong hoàng hôn – khiến người ta có cảm giác mình đứng giữa một khung hình đã được grading màu sẵn.

Không phải ngẫu nhiên mà các nhà quay phim nói: “Ở Ouarzazate, trời luôn như đang mở khung phơi sáng lý tưởng.” Chính điều đó làm cho thành phố Ouarzazate trở thành một điểm đến rất khác trong bản đồ Du lịch Ma Rốc: không chỉ đẹp, mà đẹp theo đúng cách mà điện ảnh cần.

Khi Ouarzazate bước ra khỏi màn ảnh và bước vào trí nhớ

Điều dễ xảy ra với các điểm đến nổi tiếng vì phim ảnh, là chúng bị “điện ảnh hóa” quá mức, đến mức mất đi chất thật. Ouarzazate may mắn tránh được điều đó. Thành phố có phim trường, có bối cảnh, có tour tham quan studio, nhưng bước ra khỏi đó là đời sống thật, là chè bạc hà thật, là nắng gió thật, là ánh mắt người Berber thật.

Có lẽ vì vậy mà nhiều du khách, sau khi đi hết hành trình, nhớ Ouarzazate theo một kiểu riêng: Họ nhớ cảm giác đi giữa một nơi vừa giống vừa không giống thế giới mình từng thấy trên màn hình. Nhớ việc nhận ra một góc tường, một cánh cổng, một đoạn đường mà họ đã từng thấy đâu đó trong một bộ phim cũ.

Nhớ buổi chiều ở Kasbah Taourirt, khi ánh nắng muộn phủ lên những bức tường đất đỏ, khiến pháo đài trông như một trường quay vừa tắt máy. Và họ hiểu rằng, thành phố Ouarzazate không chỉ “thường được chọn làm phim trường” – nó sinh ra đã mang trong mình cái chất điện ảnh rồi.

Ouarzazate, nơi Ma Rốc kể chuyện bằng hình ảnh

Trong hành trình Du lịch Ma Rốc, mỗi thành phố là một chương khác nhau: Marrakech náo nhiệt, Fes trầm mặc, Chefchaouen mộng mơ, Ait Benhaddou cổ kính.

Còn Ouarzazate là chương mà Ma Rốc kể chuyện bằng hình ảnh.

Ở đây, mọi thứ đều có thể trở thành bối cảnh: một bức tường đất, một con đường cát, một pháo đài bị mưa nắng mài mòn hay một trường quay nằm im lặng ngoài rìa thành phố.

Thành phố Ouarzazate không cần phải cố gắng để trở thành phim trường.

Nó là một phim trường từ trong bản chất, và điện ảnh chỉ đơn giản là phương tiện để phần thế giới này được nhìn thấy nhiều hơn.

Migola Travel Sưu Tầm và Tổng Hợp